بیماری آسم (Asthma) نوعی از بیماریهای ریه بوده که بر مسیر جریان هوا که وظیفه حمل هوا به داخل ریه را برعهده دارد تاثیر گذاشته، باعث نازک شدن و تورم این مسیر شده، مخاط این ناحیه را افزایش می دهد و تنفس فرد مبتلا را سخت کرده و وی را دچار تنگی نفس، خس خس و سرفه می نماید.
در بعضی از افراد آسم فقط کمی باعث ناراحتی آنها می شود در حالیکه در دیگر افراد این بیماری شدید بوده و آنها را دچار مشکلات جدی و همچنین حملات شدید آسم می کند. هرچند درمان کامل بیماری آسم کشف نشده است اما می شود با راههایی این بیماری را کنترل کرد و شدت آن را کم نمود.
آسم درحقیقت تنگی برگشت پذیر راههای هوایی است که در زمان حمله بیمار دچار تنگی مجاری تنفسی و تنگی نفس میشود. البته آسم بیماری واگیرداری نیست اما نقش وراثت دراین بیماری اهمیت زیادی دارد یعنی در صورت وجود سابقه آسم درخانواده باید به فکر اصلاح محیط زندگی در جهت کاهش و کنترل عوامل بیماری زا باشیم. تماس محیطی با دود سیگار، تماس شغلی با آلایندهها، آلودگی هوا و تغییر الگوی زندگی مردم و روی آوردن بیش از حد به زندگی شهرنشینی و دوری از طبیعت استفاده از مواد غذایی آماده که در آنها به وفور از مواد افزودنی استفاده میشود.
حمله آسمی چیست؟
حمله آسمی یا asthma attack زمانی است که شدت بیماری آسم بیشتر از همیشه شده است. این حملات ناگهانی و با شدت های متفاوت، ممکن است رخ دهند. در هنگام این حملات:
عضلات دور مسیر جریان هوا سفت شده و باعث باریک شدن این مسیر می شوند. در نتیجه مرحله ۱ هوای کم تری در مسیرهای هوایی جریان پیدا می کند. التهاب مسیرهای جریان هوا افزایش یافته و باعث باریک شدن بیشتر این مسیر می گردد. مخاط بیشتری در مسیرهای هوایی ترشح شده، این مسیرها را بیش از پیش نازک تر می کند.
در نتیجه این حمله تنفس فرد بسیار سخت شده و یا در بعضی از موارد مسیر هوایی کاملا بسته می شود. مراقبت و رسیدگی فوری در هنگام حملات آسمی لازم می باشد.
علایم آسم
علایم و نشانه های بیماری آسم هم از نظر شدت و هم از نظر شکل علایم در بین افراد متفاوت است. ممکن است بیمار فقط در هنگام ورزش دچار حملات آسمی شده و یا همیشه در خطر این حملات باشد. علایم و نشانه های بیماری و حملات آسم شامل:
تنگی نفس
سفت شدن قفسه سینه و یا درد در قفسه سینه
مشکل در خوابیدن بدلیل تنگی نفس، سرفه و یا خس خس
صدای سوت یا خس خس هنگام بیرون دادن هوا (بازدم)
حملات سرفه و خس خس که در هنگام سرماخوردگی، آنفلوانزا و بوسیله ویروس های تنفسی شدید تر می شوند
علایمی که نشان می دهند که آسم بیمار پیشرفته تر و شدید تر می شود:
زمانیکه علایم ذکر شده در بالا متداول تر و همیشگی شود
افزایش مشکل در تنفس و تنگی نفس شدیدتر (میزان این مشکل با وسیله ای بنام peak flow meter اندازه گیری می شود)
نیاز به مصرف بیشتر از دستگاههای استنشاقی
در بعضی از افراد حمله آسمی در شرایط زیر به بیشترین حد خود می رسد:
آسم ناشی از ورزش
آسم ناشی از کار
آسم ناشی از حساسیت
حملات شدید آسم می تواند زندگی شما را تهدید کند، قبل از دچار شدن به این حملات با پزشکتان برای کنترل و مدیریت این حملات صحبت کرده و هنگام خطر شدید سریعا با اورژانس تماس بگیرید.
دلایل آسم و حملات آسمی
هنوز معلوم نیست که چرا بعضی از افراد دچار آسم شده و بعضی دیگر به این مشکل مبتلا نمی شوند، دانشمندان حدس می زنند ترکیبی از عوامل محیطی و وراثتی عامل این بیماری باشند. عواملی که ممکن است بتوانند باعث ابتلا به آسم و حملات آسمی شوند، شامل:
مواد آلرژی زای موجود در هوا
عفونت های تنفسی از قبیل سرماخوردگی و …
فعالیت های جسمانی (در آسم های ناشی از ورزش)
هوای سرد
هوای آلوده و پر دود
بعضی از داروهای خاص همچون مسدود کننده های بتا، آسپیرین، بروفن و ناپروکسن
ناراحتی های روحی و استرس
سولیفیتها و مواد نگه دارنده موجو در بعضی از غذاها
بیماری ریفلاکس معده و مری (GERD)
چرخه قاعدگی در بعضی از زنان
عواملی که خطر آسم را افزایش می دهند
بنظر می رسد، بعضی از عوامل مختلف خطر ابتلای افراد به آسم را افزایش می دهد، این عوامل شامل:
ابتلای حداقل یکی از بستگان خونی به آسم
ابتلا به بیماری های آلرژیکی
چاق بودن و اضافه وزن
سیگار کشیدن و یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران
فرزندان مادرانی که در هنگام بارداری سیگار می کشیدند
قرار گرفتن در برابر دود ماشین ها و سایر آلودگی های هوا
قرار گرفتن در برابر آلودگی های شغلی و مواد شیمیایی مورد استفاده در بعضی از شغل ها
عوارض بیماری آسم
بیماری آسم می تواند باعث مشکل در خوابیدن، کار و تفریح بیمار گردد. بعلاوه آسم می تواند باعث بستری شدن پی در پی و طولانی مدت بیمار در بیمارستان شده و همچنین داروهای درمان آسم در بلندمدت می توانند اثراتی برروی سلامتی بگذارند.
درمان های خانگی برای آسم
هرچند بیشتر افراد مبتلا به آسم برای درمان و کاهش شدت بیماری از دارو استفاده می کنند، اما می شود در کنار مصرف این دارو ها با رعایت موارد زیر نیز بیماری آسم را بهبود بخشید. این موارد شامل:
از دستگاههای تصفیه هوا در خانه و محل کار خود استفاده کرده و همچنین برای جلوگیری از ورود هوای آلوده درز پنجره ها را بخوبی بپوشانید.
وسایل خانه و محل کار خود را همیشه گردگیری کرده و از آلوده شدن آنها جلوگیری کنید.
رطوبت هوا را متعادل کرده و در صورتیکه در مکان هایی مرطوب و نمناک زندگی می کنید با پزشکتان در این باره صحبت نمایید.
نواحی مختلف همچون حمام، دستشویی و آشپزخانه را از وجود قارچ ها و باکتری پاک نمایید و همچنین برای حفظ پاکیزگی محل زندگی حداقل در هفته یکبار خانه تان را تمیز نمایید.
اگر هوای بیرون از خانه سرد بود با شال یا ماسک بینی و دهان خود را بپوشانید.
همچنین موارد زیر را بیاد داشته باشید:
ابتلا به آسم به این معنا نیست که شما نمی توانید ورزش نمایید، ورزش آرام و معتدل با مشورت پزشک می تواند به شما کمک نماید.
در صورتیکه چاق هستید بدنبال راههای برای کاهش وزن بوده و همچنین اگر وزنی متعادل دارید، برای حفظ وزن و تناسب اندامتان تلاش نمایید.
یک رژیم غذایی سالم را دنبال کرده و طیف گسترده ای میوه و سبزیجات مصرف نمایید. رژیم غذایی مناسب باعث تقویت ریه ها می شود.
اگر مبتلا به بیماری رفلاکس معده به مری هستید(GERD) (سوزش سردل) با کنترل خطر ابتلا به آسم را کاهش دهید.
پیشگیری از ابتلا به بیماری آسم
شواهد مربوط به اثربخشی اقدامات لازم برای جلوگیری از پیشرفت آسم اندک است. برخی از این اقدامات نویدبخش هستند از جمله، محدود کردن قرار گرفتن در معرض دود سیگار چه در رحم و چه پس از زایمان و تغذیه با شیر مادر. قرار گرفتن در معرض حیوانات خانگی در دورههای دیگر زندگی بینتیجه بوده است و تنها توصیه میشود اگر فرد دارای علائم آلرژیک به حیوانات خانگی است، حیوانات خانگی در خانه نگهداری نشوند. محدودیتهای رژیم غذایی در دوران بارداری و یا در هنگام تغذیه با شیر مادر مؤثر نبودهاند و در نتیجه توصیه نمیشوند.ممکن است کاهش یا حذف ترکیباتی در محل کار که افراد به آنها حساس هستند، مؤثر باشد.
تدابیر طب سنتی برای بیماران آسمی
۱- به بیماران آسمی توصیه می شود از خوردن آب سرد، ترشی و سرخ کردنی پرهیز کنند.
۲- در زمانی که مشکل ناشی از ترشحاتی است که از پشت حلق به ریه می ریزد و باعث تحریک و سرفه و خلط شود به بیماران آسمی توصیه می شود صبح و عصر با ترکیب آب جوشیده سردشده و کمی نمک دریا مجاری تنفسی فوقانی شان را شستشو کنند.
۳- یک قاشق مرباخوری آویشن و دو قاشق مرباخوری پرسیاوشان همراه با هفت عدد انجیر (خشک یا تازه) را در دو لیوان آب بجوشانید تا نصف شود سپس آنرا میل کنید. این کار را روزی سه بار تکرار کنید و هر بار جوشانده را تازه تهیه کنید و گرم گرم میل کنید، موقع مصرف می توانید به آن یک قاشق عسل هم اضافه نمایید.
۴- هر روز می توانید یکی دو بار با همین جوشانده بخور هم بدهید. در ابتدای مصرف ممکن است سرفه و خلط زیاد شود اما پس از یکی دو هفته سرفه و خلط و تنگی نفس انشاءالله برطرف می شود.
۵- در موارد آسم آلرژیک حتماً با مراجعه به پزشک طب سنتی درمان آلرژی نموده و حتماً حجامت آلرژیک را انجام دهید.
مصرف بی رویه آنتیبیوتیک، ابتلا به آسم را ۵ برابر میکند
شایعترین داروهای مصرفی در طب کودکان در ایران، آنتی بیوتیکها هستند که مصرف آنها ۵ برابر استاندارد جهانی است و درصد ابتلا به بیماریهای آلرژیک و آسم را در کودکان ۴/۵ برابر افزایش میدهد. آنتی بیوتیکها مواد شیمیایی هستند که رشد باکتریها را کند نموده و آنها را از بین میبرند که در صورت استفاده بجا، با کمک دفاع سیستم ایمنی بدن موجب بهبودی عفونتهای خطرناک و در صورت مصرف نابجا عوارضی چون حساسیتها، مشکلات گوارشی، کبدی و کلیوی ایجاد خواهند کرد. آسم در ۹۰ درصد کودکان و ۵۰ درصد بزرگسالان از نوع آلرژیک است و گردههای گل و گیاه، وجود حشرات، محتویات بالشها از پرمرغ و پشم گوسفند، همزیستی با سگ و گربه و آلودگی هوا از مهمترین عوامل بروز آلرژی و آسم میباشند. بین سلامت مادر، استرس و تغذیه او هنگام بارداری و بیماری آسم در کودک رابطه زیادی وجود دارد.
تحقیقات نشان میدهد، بیماری آسم در مناطقی که کمبود ویتامین D وجود دارد شایع است. ویتامین D تاثیر زیادی در تکامل سیستم ایمنی جنین دارد. بهتر است مادران در طول دوران بارداری شیر کافی نوشیده و از مکملهای غذایی حاوی ویتامین D دریافت کنند تا خطر ایجاد بیماری آسم در کودکشان کمتر شود. همچنین کودکان مادرانی که دچار استرس، اضطراب و افسردگی هستند ۳/۱ بار بیشتر به آسم مبتلا میشوند. استرس باعث تغییر رفتار مادران میشود و در سالهای اول زندگی کودک منجر به تغییراتی در سیستم گوارشی او میشود.
تهویه مناسب محیط زیست و استفاده از کف پوشهای چوبی و سرامیک به جای فرش و موکت که محل تجمع گرد و خاک، هیرهها و سایر آلرژیها هستند میتواند در پیشگیری این بیماری موثر باشد. عدم نگهداری حیوانات مودار مثل سگ و گربه و اجتناب از مواد خوشبوکننده و عطریات تند و تیز و عدم نگهداری از گلهای معطر و همچنین اجتناب از محیطهای آلوده به دود سیگار از توصیههای بهداشتی در مورد بیماران مبتلا به آسم است چون این مواد غالبا از محرکهای آسم به شمار میروند.
آزمایشات نشان میدهد عملکرد ریوی کودکان مبتلا به آسم که درست درمان شدهاند و درمان به موقع از داروهای مناسب برای کنترل آسم سبب پیشآگاهی خوب و در بسیاری موارد عملکرد طبیعی ریوی این کودکان خواهد شد .گفتنی است، خاموشی کامل و همیشگی آسم کودکان بستگی به سن شروع علایم و شدت آنها در کودک دارد. تقریبا نیمی از کودکان مبتلا به آسم در سنین بلوغ بدون علامت هستند، اگر چه احتمال بروز مجدد علایم در سنین بزرگسالی از بین نمیرود و احتمال خاموشی کامل علایم در مبتلایان به آسم شدید کمتر است.
تلاش در جهت افزایش سطح بهداشت، تغذیه با شیر مادر و ترک عادت سیگار کشیدن میتواند در فائق آمدن مشکل کودکان موثر واقع شود.
در کشورهای صنعتی پیشرفته هماکنون شیوع بیماری آسمبالاست، ولیمرگ و میر ناشی از آن پایین است و این رقم در کشورهای غیرپیشرفته برعکس است. تشخیص و درمان دیر هنگام یا نادرست این بیماری، همکاری نکردن بیماران از دلایل اصلی افزایش مرگ و میر در اثر بیماری آسم در جهان است. متوسط شیوع بیماری آسم در شهرهای بزرگ مانند تهران ۳۵ درصد است، هم اینک ۶۱ درصد مرگ و میرهای جهان را بیماریهای مزمن از قبیل بیماریهای تنفسی، قلب و عروق و سرطانها تشکیل میدهد.